Những món ăn tiến Vua của người Việt từ xa xưa

Xuất bản ngày 26 Th6, 2021

Trong ẩm thực Việt, có một mảng rất thú vị, đó là ẩm thực cung đình. Các món tiến vua, ngoài sự đắt đỏ, còn có công thức cầu kỳ, phức tạp.

Ẩm thực cung đình có rất nhiều món, phần lớn quý hiếm, đắt đỏ với tiêu chí bổ dưỡng được đặt lên hàng đầu. Thời xa xưa, những món tiến vua, nếu không hiếm có khó tìm thì cũng thuộc vào dạng nấu nướng vô cùng kỳ công hoặc ít nhất cũng có tác dụng đem lại sức khỏe, tuổi thọ cho nhà vua.

Chính vì lẽ đó mà ẩm thực tiến vua toàn những món cao lương mỹ vị, trang trí đẹp mắt, lành tính – không chứa độc tố hay chất gây hại cho cơ thể. Việc nhà vua “ngự thiện” cũng được kiểm tra nghiêm ngặt trước khi đưa lên. Đội ngũ nhân lực trong “thiện phòng” (phòng phụ trách việc ăn uống của vua) luôn phải đảm bảo thực đơn ngon và hấp dẫn, giúp vua ăn ngon miệng. Chưa kể, đây cũng là đội ngũ làm nên những buổi yến tiệc quan trọng thời bấy giờ.

Cho đến ngày nay, vẫn có rất nhiều các món ăn tiến vua quý hiếm mà không phải ai cũng có cơ hội nếm thử trong đời. Dưới đây là những món tiêu biểu mà chỉ vua chúa thời phong kiến mới được dùng.

Gà Đông Tảo

Gà Đông Tảo là loại gà ngon có nguồn gốc từ Hưng Yên, giống gà nhìn khá kỳ dị với cặp chân to, phần da giòn, thịt dai, chắc nịch. Tỉ lệ mỡ trong gà Đông Tảo ít, trứng gà rất nhỏ, nhỏ hơn cả trứng gà ta, nhưng gà trưởng thành lại rất to lớn. Mỗi con gà Đông Tảo trung bình nặng từ 3 – 5kg, đối với những con gà giống, gà đực, trọng lượng càng lớn hơn.

Gà Đông Tảo khó nuôi hơn gà thường, lại là giống ít phổ biến nên không phải ai cũng có cơ hội sở hữu để nuôi và nhân giống. Một con gà Đông Tảo quý nhất là ở cặp chân, gà càng có chân to thì càng có giá trị. Đối với vua chúa ngày xưa, loại gà này thường được lấy cặp chân để làm món “vảy rồng hầm thuốc Bắc” vừa ngon, ngọt thịt, lại bổ dưỡng.

Cá tiến vua

Cá kho tiến vua có nhiều loại, trong đó nổi bật là cá Anh Vũ – loài cá nước ngọt có phần môi dày, thịt trắng ngần, thơm ngon và rất hiếm, khó đánh bắt. Đây cũng là loại cá có hàm lượng dinh dưỡng cao, có tác dụng chữa bệnh, mang lại sự may mắn.

Ngoài cá Anh Vũ thì các loài cá quý hiếm khác như cá dầm xanh, cá lăng và cá chiên (khu vực sông Đà, sông Lô, sông Gâm) cũng là những loại được chế biến để làm nên nhiều món ngon cho vua chúa. Hầu hết những loại cá tiến vua thường có kích cỡ lớn, khó bắt, thịt trắng hoặc vàng như nghệ, thơm mùi thơm đặc biệt và là những loại thuộc vào hàng “kình ngư” mà không phải ai cũng bắt được.

Sâm cầm

Sâm cầm là một loại chim quý, di cư từ phương Bắc, sống thành đàn. Người ta đồn rằng sâm cầm chuyên ăn sâm ở các đỉnh núi cao ở Trung Hoa nên mới có tên như vậy. Loài chim này từng là thực phẩm mà rất nhiều vị vua chúa ưa chuộng bởi thịt ngon, thơm, màu đỏ tươi bổ dưỡng.

Câu ca dao “Dưa La, húng Láng, ngổ Đầm/ Cá rô Đầm Sét, sâm cầm Hồ Tây” cho thấy vị thế của loài chim đặc sản này. Món ăn ngon từ chúng phải kể đến như hầm thuốc Bắc, nấu cháo… Ngày nay, chim sâm cầm nằm trong nhóm động vật quý hiếm, cấm săn bắn

Những món ăn tiến vua nổi tiếng của người Việt - Ảnh 3.

Yến sào

Yến sào là món ăn cực kỳ đắt đỏ và quý hiếm mà vua chúa ngày xưa thưởng thức. Cho đến ngày nay, giá thành của chúng cũng nằm ở mức vài chục triệu đồng mỗi ký. Phần lớn yến sào được chế biến thành các món như súp, chè, nước yến, chưng… Đây cũng là món ăn xuất hiện nhiều trong các buổi yến tiệc cung đình.

Những món ăn tiến vua nổi tiếng của người Việt - Ảnh 4.

Bát trân

Bát trân là tập hợp 8 món ăn nổi tiếng bậc nhất của cung đình Huế thời xưa. Tám món sơn hào hải vị bao gồm: nem công, chả phượng, da tê ngưu, bàn tay gấu, gân nai, môi đười ươi, thịt chân voi, yến sào. Ngày nay, một vài món trong số này không còn được nấu vì nguyên liệu từ động vật hoang dã.

Vải thiều, chuối ngự

Ngoài các món ăn thì trái cây dành cho vua chúa cũng thuộc hạng bất phàm. Vải thiều hay còn gọi là lệ chi là loại trái cây xưa kia quý hiếm. Đây cũng là loại trái cây có rất nhiều câu chuyện ly kỳ và cả những vụ án thời phong kiến liên quan.

Chuối ngự cũng là một loại trái cây tiến vua tiêu biểu. Trái chuối vàng thanh, vị ngọt, thân trái nhỏ, thơm nồng, rất được vua yêu thích. Ngày nay, vải thiều, chuối ngự không phải là món ăn đắt đỏ như xưa. Người dân bây giờ cũng có thể thưởng thức các loại trái cây này khi vào mùa một cách dễ dàng, giá lại bình dân.

Các món ăn tiến vua dù đắt đỏ, quý hiếm hay bình thường ở thời điểm hiện tại thì đây vẫn là một mảng ẩm thực quan trọng trong văn hóa ẩm thực Việt, khiến nhiều người muốn khám phá, tìm hiểu và thưởng thức.

Thanh Lam